25 Mayıs Covid-19 Sürecinde Çocukların Haklara Erişimi Webinarı Kayıt Formu için tıklayın!

İstanbul’un Farklı Yerleşimlerinde Çocukların Haklarına Erişimi Araştırması’nda, Covid-19 sürecinde risk altındaki ve kırılgan bölgelerdeki, diğer bir deyişle, özel koruma önlemleriyle desteklenmesi gereken çocukların haklarına erişimine dair durum tespiti yapmak, hangi alanlarda haklara erişilemediğini ve bunun çocuklara etkisini ve alınması gereken kısa ve uzun vadeli önlemleri ortaya koymak amaçlandı.

İzleme çalışması, uzun yıllardır İstanbul’un farklı bölgelerinde çocuklarla çalışan, çeşitli ve farklı dezavantajları olmakla birlikte hedef grupları birbirine benzeyen dört kurumun; Başak Kültür Sanat Vakfı (BSV), Sulukule Gönüllüleri Derneği (SGD), Tarlabaşı Toplum Merkezi (TTM) ve Small Projects Istanbul (SPI) adıyla bilinen Zeytin Ağacı Derneği’nin işbirliği içinde tasarlandı ve Nisan-Temmuz 2020’de yürütüldü.

İzleme çalışmasını gerçekleştiren kurumlar

Başak Kültür ve Sanat Vakfı (BSV), 1990’larda yaşanan zorunlu göç döneminde, yoğun iç göç alan ve kırılgan bölgelerde yaşayan çocuk ve gençlerin eğitime adil şartlarda erişimi ve gelişimlerinin önündeki engellerin kaldırılması amacıyla, insan hakları aktivistleri, eğitimci ve sosyal bilimcilerden oluşan bir grup tarafından 2003 yılında kuruldu. Kuruluş aşamasında vakfın hedef kitlesi olan yerinden edilmiş aileleri daha iyi tanımak ve ihtiyaçlarını saptamak amacıyla bir saha araştırması gerçekleştirildi. Bu araştırmanın bulguları, zorunlu göç öncesi göreli bir yoksulluk içerisinde yaşayan ailelerin İstanbul’a göç sonrasında daha derinleşmiş yoksulluk koşullarını deneyimlediğini ve bu süreçten de en çok çocukların etkilendiğini gösterdi. BSV bu kapsamda; iç göç, sosyo-ekonomik dezavantajlar, sosyal güvenlikten yoksun olma, eğitim süreçlerine dâhil olamama, eğitimden kopma ve toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri gibi olgulardan etkilenen çocuk ve gençler için hak temelli çalışmalar gerçekleştiriyor. Bu çalışmalarla göçü deneyimlemiş veya göç sürecinden etkilenmiş çocukların kendilerini ifade etme kapasitelerinin artmasına ve topluma daha eşit bir şekilde katılmalarına destek olmayı amaçlıyor.

Sulukule Gönüllüleri Derneği (SGD), yıkım alanında gönüllü çalışan kişiler tarafından, 2010 yılında yıkımın psikososyal etkilerini hafifletmek ve bölgedeki okul terkini önlemek amacıyla Karagümrük’te kuruldu. SGD, risk altında* ve dezavantajlı bölgelerde yaşayan çocukların eğitime erişebilirliğine destek olmayı ve onları okula bağlamayı hedefliyor. Bu amaçla, okul içerisinde öğretmenler, okul psikolojik danışmanları, okul yöneticileri, veliler ve çocuklar ile sistemli bir şekilde çalışmalar yürütüyor, çocukları uzun dönemli takip ediyor. Bu çerçevede derneğin kuruluşundan bu yana çalışmalara katılan, yaşadığı çevrede takip edilen çocuklar bulunuyor. 2010 yılında dar bir kitleyle başlayan çalışmalar, bugün farklı etnik gruplara mensup (Roman, Türk, Kürt, Suriyeli) ve farklı ihtiyaçları olan geniş bir çocuk grubuyla yürütülüyor.

Tarlabaşı Toplum Merkezi (TTM), Tarlabaşı’nda sosyal hayattan dışlanan, yoksulluk ve göç kaynaklı çeşitli yoksunluklarla mücadele eden Tarlabaşılıların güçlenmesini, haklarına erişimini desteklemek amacıyla 2006 yılında kuruldu. Bir arada yaşamın merkezlerinden biri olan Tarlabaşı’nda nüfusun çoğunluğunu Romanlar; 1980’ler ve 1990’larda askeri çatışma ortamı ve OHAL nedeniyle yerinden edilen Kürtler; izleyen yıllarda İran, Irak, Pakistan, Afrika ülkelerinden gelen çoğu düzensiz olan göçmenler ve mülteciler oluşturuyor. Suriye İçsavaşı sonrasında ise bölgeye Suriyeli Araplar, Suriyeli Kürtler ve Suriyeli Domlar yerleşmeye başladı. Çocuk çalışmaları TTM’nin en öncelikli çalışma alanıdır. Bölgenin kamu hizmetlerine erişimde yaşadığı zorluklar, eğitim sistemindeki eşitsizlikler, eksiklikler ve ülkenin politik durumu Tarlabaşı’nda yaşayan çocukların yoksunluklarını arttırıyor ve haklarına erişimini zorlaştırıyor. TTM bu amaçla çocukları güçlendiren ve haklarına erişimini destekleyen çalışmalar gerçekleştiriyor. 

Zeytin Ağacı Derneği, bilinen ismiyle Small Projects Istanbul (SPI) Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgesinde yerinden edilmiş, mülteci ve geçici koruma statüsündeki birey ve ailelere İstanbul’da yaşamlarını yeniden inşa sürecinde destek vermeyi ve mültecileri güçlendirmeyi amaçlayarak 2015 yılında kuruldu. Hem Fatih’teki toplum merkezinde hem de diğer servis sağlayıcılarla yaptığı işbirlikleri ile Suriye, Irak, Mısır ve Afganistan’dan göç eden mülteci topluluğunun ve topluluk üyelerinin hak ve hizmetlere erişimi, sosyal entegrasyona, geçim kaynaklarına erişimi ve sosyal katılımının güçlendirilmesi için çalışmalar yapıyor. 2020 yılı itibariyle kurumun ulaştığı topluluk 400’e yakın çocuk ve gencin içinde yer aldığı 250’nin üzerinde Suriyeli aileden oluşuyor. SPI, servis ve programlarının tasarımı ve uygulanmasında yerinden edilmiş topluluk içinde yüksek risk altında bulunan çocuk, genç ve kadınların değişen ihtiyaç ve taleplerinin gözetilmesine ve aktif katılımlarına önem ve hassasiyetle yaklaşıyor.

Görüşmeleri Yapanlar: Aysun Koca (SGD), Ayşegül Kanal (SGD), Aytül Özcan (SGD), Cem Avcı (SGD), Seray Çağla Keleş (SGD), Şefika Kübra Kalender (SGD), Berfin Karataş (TTM), Seher Kaya (TTM), Leyla Takak (TTM), Işın Subaşı (BSV), Erkan Ünlüer (BSV), Asiye Sezgin (BSV), Dilan Şahin (BSV), Didem Kalafat (SPI), Eman Ahmed Zaki (SPI), Enes Elnatür (SPI), Maissam Nimer (SPI), Seda Usluoğlu (SPI).

Proje Ekibi: Aysun Koca (SGD), Ayşe Beyazova (SPI), Aytül Özcan (SGD), Didem Kalafat (SPI), Liam Sabbagh (SPI), Gökçe Baltacı (TTM), Işın Subaşı (BSV), Maissam Nimer (SPI), Melda Akbaş (TTM), Naz Sağlam (SPI), Berivan Korkut (BSV).

Yetişkinler için final raporu için tıklayın

Çocuklar için final raporu için tıklayın